تون صدای آوازخوانان-به قلم استاد منوچهر

 تون صدای آوازخوانان-به قلم استاد منوچهر

به طور کلی موسیقی دانان و بخصوص کسانی که در زمینه صدا و سلفژ کار میکنند صدای اشخاص را به سه دسته اصلی تقسیم میکنند که این سه دسته عبارت اند از :باس-باریتون و تنور.صداهای باس صداهایی هستند که قابلیت اجرای نت های بسیار پایین را دارند و معمولا صداهایی بم و پر هستند مانند محمد نوری.صداهای باریتون به صداهایی گفته میشود که توانایی اجرای نت های بین بالا و پایین را دارند مانند داریوش و صداهای تنور به صداهایی گفته میشود که از نت های رو به بالا شروع شده و به نت های اوج میرسند که این نوع صداها بهترین و کمیاب ترین نوع صدا به حساب می آید و معمولا در کشور های اروپایی این صداها رو به موسیقی کلاسیک می آورند و در زمینه اپرا فعالیت میکنند .صدای ایرج و گلپا نیز از دسته صداهایی به حساب می آید که تنور هست و قابلیت اجرای نت های بسیار بالا را دارد.

تفاوت صدای ایرج و گلپا با شجریان در این است که اوج صدای شجریان نت (لا) می باشد اما ایرج و گلپا سابقه خواندن تا نت (دو بالا) را هم در جوانی دارند.نت دو بالا که همان سومین دو می باشد (بدون احتساب دو معکوس ) بالا ترین نت ممکن برای صدای مرد است که تا به حال اجرا شده است و می توان به جرات گفت تعداد کسانی که در جهان توانایی اجرای این نت را دارند به تعداد انگشتان دو دست نمی رسد.نکته دیگری که ایرج و گلپا را از دیگر خوانندگان تنور ایران جدا میکند قدرت صدای هر دو است.لازم می بینم نکته ای را یاد آوری کنم و آن این است که بین قدرت صدا و صدای بالا تفاوت های زیادی است.خواننده ای که صدای آن تنور هست ۱۰۰٪ صدای بالایی دارد ولی این دلیل نمی شود که بگوییم آن شخص صدای قوی دارد .شخصی که تنوریست هست به صورت مادر زادی صدای بالایی دارد یعنی صدای وی از نت بالا شروع میشود و به یک نت اوج میرسد اما چگونه بیان کردن نت بالا هست که قدرت صدای وی را مشخص میکند مثلا کسی که نت لا را می خواند آیا توان کشش آن را دارد؟ یا آن نت را در اجرای زنده هم میتواند بخواند؟آیا وقتی آن نت را میخواند صدای وی گوش خراش نمی شود ؟(مثل آقای شجریان). اما ایرج و گلپای عزیز تمام شرایط یک صدای قوی را دارند هم قدرت کشش دارد و هم توانایی اجرا به صورت زنده و هم بیان نت بالا به صورت گوش نواز...

نکته دیگری که لازم به توضیح می دانم این است که اکثر خوانندگان و شاید بشود گفت تمامی خوانندگان در اجرای زنده نت آهنگ ها را ۲ تا ۳ پرده پایین می آورند تا به صدای آنها فشار نیاید و به راحتی چندین ترانه را بخوانند.اما به جرات می توان گفت فقط ایرج و گلپا هشتند که آهنگ ها را با همان نت آلبوم می خوانند و گاهی پیش آمده که صدای آنها در حدود ۲۰ تا ۲۵ بار به روی نت بسیار بالای سل می رود که برای مثال می توان از آواز دشتی ایرج (گلهای رنگارنگ ۵۳۴) و آواز مست مستم ساقیای گلپا یاد کرد که ایندو عزیز در مجموع بیش از ۱۵ بار روی سل میروند و هیچ مشکلی پیش نمی آید .نکته دیگری که در مورد ایرج و گلپا گفتنی است این نکته هست که در موسیقی جهانی یک خواننده استاندارد صدای خود را نباید از حلق به بیرون بدهد بلکه باید صدای خور را از قسمت دیافراگم بالا بیاورد و از دهان و بینی به بیرون بدهد که این امر مستلزم تمرین بسیار زیاد است و این امر در ایرج و گلپا به صورت مادر زادی می باشد امری که در موسیقی ما به آن هیچ توجه ای نمیشود چرا که اکثر خوانندگان ما موسیقی سنتی را خراب کرده اند (مخصوصا اقای شجریان) و ریتم را به صورت حلقی و با تحریر اجرا می کنند که اصلا در جهان این گونه خواندن مورد قبول نیست و  می توان گفت تنها تعداد بسیار کمی از  خوانندگان  در ایران وجود دارند که موسیقی را به صورت اصولی آن اجرا کرده اند که برای مثال می توان به  محمودی خوانساری -قوامی و بنان... اشاره کرد.